Szermierka japońska

Kenjutsu (剣術), czyli ogólny termin oznaczający techniki walki mieczem (剣 – ken – miecz, – jutsu – technika/sztuka), to forma sztuki walki, głęboko zakorzeniona w japońskiej kulturze i historii. Ewoluowała przez wieki, przekształcając się z praktyki bojowej w sztukę dyscypliny, szacunku i duchowego oczyszczenia.

W naszym artykule przyjrzymy się, jak katana, słynny japoński miecz, stał się nie tylko narzędziem w rękach samurajów, ale także symbolem kultury i filozofii. Opowiemy o tym, jak techniki i praktyki walki katana przetrwały upływ czasu, adaptując się do nowych okoliczności i przekształcając w kendo – sport, który jest zarówno fizycznym wyzwaniem, jak i duchową praktyką.

W tym artykule:

• Rys historyczny, ewolucja i odmiany szermierki japońskiej
• Jak zacząć praktykować szermierkę japońską
• Niezbędne wyposażenie i uwagi na start

Szermierka japońska: Od katany do kendo

Szermierka japońska ma bogatą i złożoną historię, która rozciąga się od wczesnych form walki mieczem aż do współczesnych dyscyplin, takich jak kendo i iaido. Przyjrzyjmy się, jak ta sztuka walki ewoluowała na przestrzeni wieków.

Okres Heian (794-1185)

• Wczesne Formy Walki Mieczem: W okresie Heian, kiedy ukształtowała się japońska klasa wojowników, walka mieczem była pierwotnie częścią większego zestawu umiejętności bojowych. W tym czasie miecze były używane głównie jako broń pomocnicza.
• Rozwój Miecza Japońskiego: W tym okresie nastąpił rozwój charakterystycznej formy japońskiego miecza (tachi/katany), który miał znaczący wpływ na techniki walki.

Okres Kamakura (1185-1333) i Muromachi (1336-1573)

• Samuraje i Bushidō: Wzrost znaczenia samurajów i ich kodeksu bushidō (drogi wojownika) przyczynił się do dalszego rozwoju sztuk walki, w tym kenjutsu.
• Bitwy i Praktyki Bojowe: W wyniku licznych wojen i bitew, techniki walki mieczem były udoskonalane i dostosowywane do realiów pola bitwy.

Okres Edo (1603-1868)

• Rozkwit Szermierki Japońskiej: W okresie Edo, kiedy nastąpił pokój i stabilizacja w Japonii, szermierka japońska zaczęła się rozwijać jako forma sztuki, a nie tylko jako technika bojowa.
• Powstanie Szkoł (Ryū): W tym czasie powstało wiele szkół kenjutsu, z których każda rozwijała swoje unikalne techniki i filozofię. Przykłady to Ittō-ryū, Katori Shintō-ryū i Niten Ichi-ryū, założona przez Miyamoto Musashiego.
• Formalizacja i Standaryzacja: Szkoły te zaczęły formalizować swoje techniki, tworząc zestawy form (kata), które były przekazywane z pokolenia na pokolenie.

Okres Meiji (1868-1912) i Współczesność

• Przemiany w Okresie Meiji: W okresie Meiji, gdy Japonia zaczęła się modernizować i otwierać na świat, tradycyjne praktyki samurajów, w tym noszenie miecza, zostały ograniczone przez rząd.
• Rozwój Kendo: W odpowiedzi na te zmiany, kenjutsu zaczęło ewoluować w kierunku bardziej sportowej formy, znaną jako kendo. Kendo skupia się na walce z użyciem bambusowych mieczy (shinai) i ochraniaczy, z naciskiem na dyscyplinę, rozwój charakteru i duchową doskonałość.
• Powstanie Iaido: Inna współczesna forma, iaido, koncentruje się na sztuce szybkiego dobywania miecza i wykonywania precyzyjnych cięć, a następnie powrotu miecza do pochwy.

Odmiany japońskich sztuk walk mieczem i powiązanych dyscyplin

Japońskie sztuki walki mieczem i powiązane dyscypliny obejmują różnorodne style, metody, szkoły i aktywności, które ewoluowały na przestrzeni wieków. Oto kilka z nich:

Style i szkoły kenjutsu

Każda ze 3 głównych szkół kenjutsu wniosła niepowtarzalny wkład w rozwój japońskich sztuk walki mieczem. Ich techniki, filozofia i metody nauczania są nadal cenione i praktykowane zarówno w Japonii, jak i na całym świecie, będąc kluczowym elementem w zachowaniu i rozpowszechnianiu japońskiej tradycji szermierczej.

Katori Shintō-ryū

• Historia: Katori Shintō-ryū jest jedną z najstarszych zachowanych szkół sztuk walki w Japonii. Jej korzenie sięgają XV wieku.
• Charakterystyka: Jest to kompletny system sztuk walki, obejmujący nie tylko techniki walki mieczem, ale również inne rodzaje broni, takie jak włócznia, łuk, oraz techniki bojowe bez użycia broni.
• Filozofia: Szkoła ta kładzie nacisk na wszechstronność i adaptacyjność technik bojowych, jak również na duchowe aspekty walki.

Ittō-ryū

• Historia: Ittō-ryū jest jedną z najważniejszych szkół kenjutsu, wpływającą na rozwój wielu innych stylów, w tym nowoczesnego kendo.
• Charakterystyka: Szkoła ta znana jest ze swojego nacisku na pojedyncze, decydujące cięcia, co odzwierciedla filozofię „jeden miecz, jedno cięcie”.
• Wpływ: Ittō-ryū miała znaczący wpływ na rozwój technik walki mieczem w Japonii, a jej techniki i filozofia są nadal widoczne w wielu współczesnych formach szermierki japońskiej.

Niten Ichi-ryū

• Założyciel: Założona przez słynnego samuraja i miecznika, Miyamoto Musashiego, Niten Ichi-ryū znana jest również jako szkoła dwóch mieczy.
• Charakterystyka: Unikalność tej szkoły polega na jednoczesnym wykorzystaniu długiego miecza (katany) i krótkiego miecza (wakizashi), co stanowiło nowatorskie podejście w czasach Musashiego.
• Filozofia: Styl ten skupia się na elastyczności, adaptacji i wykorzystaniu przewagi wynikającej z posiadania dwóch mieczy.

Katana – miecz czy szabla?

Istnieją różne konwencje nazewnictwa i według niektórych klasyfikacji katana nazywana jest szablą, a nie mieczem. Tradycyjnie jednak uznaje się, że szabla, z definicji, jest bronią zakrzywioną i jednosieczną, ale także – co kluczowe – jednoręczną. Ponieważ katana jest używana głównie oburącz, klasyfikuje się ją raczej jako miecz, który jest kategorią bardziej pojemną. A więc – szabla (w tym polska szabla) jest typem zakrzywionego, jednosiecznego miecza. Katana jest również typem zakrzywionego, jednosiecznego miecza, jednak nie jest szablą. Każdy kwadrat jest prostokątem, ale nie każdy prostokąt jest kwadratem.

W Japonii rozwój sztuk walki i broni był ściśle związany z potrzebami i warunkami lokalnymi, w tym z rodzajami zbroi i taktykami walki. W przeciwieństwie do Europy, gdzie cięższa zbroja i walka kawaleryjska promowała rozwój cięższych, oburęcznych i obosiecznych mieczy do przełamywania zbroi (takich jak Zweihänder), w Japonii skupiono się na lekkości, szybkości i precyzji, co doprowadziło do rozwoju lżejszych mieczy, takich jak katana.

Co ciekawe, sama katana ma również kilku „przodków”.

Tachi

• Cechy: Tachi to starsza forma miecza niż katana, dłuższa i bardziej zakrzywiona. Długość ostrza wynosiła zwykle ponad 80 cm.
• Użytkowanie: Tachi była używana przed okresem Edo, głównie przez kawalerię. Noszona była zawieszona ostrzem skierowanym do dołu, co ułatwiało cięcia podczas jazdy konnej.
• Historia: Tachi była powszechnie używana w okresach Heian i Kamakura oraz przez klasę wojowników przed pojawieniem się katan.

Odachi (Nodachi)

• Cechy: Odachi, znany również jako nodachi, to bardzo długi miecz, z ostrzem przekraczającym często 90 cm długości.
• Użytkowanie: Z uwagi na swoje rozmiary, odachi był trudny w noszeniu i użyciu, więc był stosowany głównie w bitwach jako broń przeciwko piechocie lub kawalerii, czasem również w ceremoniach.
• Historia: Odachi zyskał popularność w okresie Muromachi, ale jego praktyczność była ograniczona z powodu rozmiarów i ciężaru.

Katana

• Cechy: Katana to rodzaj krótkiego lub średniej długości miecza, zazwyczaj o długości ostrza około 60-80 cm. Charakteryzuje się lekkim zakrzywieniem i jednosiecznym ostrzem.
• Użytkowanie: Używana głównie w okresie Edo, katana była noszona z ostrzem skierowanym do góry, co pozwalało na szybsze dobycie miecza i skuteczniejsze cięcia.
• Symbolika: Stała się symbolem samuraja i jest uważana za jeden z najbardziej rozpoznawalnych japońskich mieczy.

Jak zacząć praktykować szermierkę japońską: kendo, iaido, kenjutsu

Zastanów się, czego szukasz w szermierce – czy chcesz skoncentrować się na aspektach fizycznych, duchowych, czy obu? Na przykład, Kendo jest bardziej sportowe, podczas gdy Iaido skupia się na precyzyjnych ruchach i aspektach medytacyjnych.

A może po prostu uważasz, że katana to świetny gadżet i doskonale z nią wyglądasz? Całkiem możliwe, że lepszym wyborem niż zajęcia na macie będą dla ciebie konwenty cosplayowe. Jedno nie wyklucza wcale drugiego.

Sprawdź dostępność dojo w Twojej okolicy. Być może będziesz musiał dostosować swój wybór do tego, co jest dostępne. Spróbuj znaleźć opinie o szkołach i nauczycielach. Doświadczeni instruktorzy mogą znacząco wpłynąć na Twoje postępy i zrozumienie sztuki.

Większość szkół lub instruktorów jest w mniejszy lub większy sposób związana z ogólnopolską instytucją jaką jest Polski Związek Kendo. Tam również możesz znaleźć cenne informacje, zwłaszcza dotyczące zawodów, warsztatów, lub innych aktualnych wydarzeń. Chociaż nazwa sugeruje kendo jako główne zagadnienie, to pozostałe aspekty związane z szermierką japońską także znajdują się w naturalnym kręgu zainteresowań członków.

Szermierka japońska ma ściśle określoną etykietę, w tym sposób pozdrawiania, zachowania się w dojo i podczas treningu. Jest to ważny element kultury szermierki.

Wyposażenie:

Wyposażenie do praktykowania szermierki japońskiej dla początkujących obejmuje kilka kluczowych elementów, które są niezbędne zarówno do efektywnego treningu, jak i do ochrony.

Ubiór

1. Keikogi: Tradycyjny strój treningowy, zazwyczaj wykonany z bawełny. Składa się z górnej części (uwagi) i spodni (zubon).
2. Hakama: Szerokie spodnie noszone w wielu japońskich sztukach walki, w tym w Iaido i Katori Shinto-Ryu, a także w Aikido. Hakama pozwala na swobodę ruchów i ma symboliczne znaczenie, reprezentując tradycję i szacunek.
3. Obi: Pas noszony wokół talii – pomiędzy jego warstwy wsuwana jest pochwa miecza.

Broń Treningowa

1. Bokken (Bokuto): Drewniany miecz używany do treningu. Standardowa długość bokkena wynosi około 102 cm, ale może różnić się w zależności od stylu i osobistych preferencji.
2. Shinai: Bambusowy miecz używany głównie w Kendo. Standardowa długość shinai dla dorosłych wynosi około 120 cm.
3. Iaito: Nienaostrzona katana treningowa, często wykonana z różnych materiałów niż stal, np. stopy cynku i aluminium. Długość iaito jest zazwyczaj zbliżona do tradycyjnej katany, tj. około 70-80 cm ostrza.
4. Ostra katana: Choć rzadko używana w treningu początkujących, to jest tradycyjnym japońskim mieczem. Długość ostrza może wahać się od 60 do 80 cm, w zależności od stylu i przeznaczenia.

Ochraniacze (Bogu)

1. Men: Ochraniacz głowy, chroniący twarz, głowę i szyję.
2. Do: Ochraniacz tułowia.
3. Kote: Ochraniacze na ręce i przedramiona.
4. Tare: Ochraniacz bioder i ud.

Dodatkowe Akcesoria

• Tsuba: Ochraniacz dłoni na bokkenie lub iaito.
• Saya: Pochwa do iaito.
• Tenugui: Cienka bawełniana chustka noszona pod menem.

Każdy z tych elementów wyposażenia ma swoje specyficzne zastosowanie i jest ważny dla bezpieczeństwa oraz efektywności treningu. W zależności od stylu i dojo, wymagania dotyczące wyposażenia mogą się różnić, dlatego zawsze warto skonsultować się z instruktorem przed zakupem.