HEMA/walki rycerskie

HEMA, czyli Historical European Martial Arts, to współczesny ruch sztuk walki, który na nowo ożywia historyczne metody europejskiej szermierki. Te systemy walki, które zaczęły być odkrywane i rekonstruowane w okolicach przełomu XX wieku, obejmują nie tylko walkę mieczem, ale także inne rodzaje broni, takie jak topory, piki, szable, a nawet walkę wręcz.

W tym artykule znajdziesz informacje o tym:

• Czym jest ruch HEMA?
• Kluczowe teksty i traktaty używane jako źródła
• Co odróżnia HEMA od szermierki
• HEMA w Polsce

HEMA: Co to jest i o co chodzi w HEMA?

HEMA to nie jednolity styl walki, ale kombinacja wielu stylów, które albo wygasły wieki temu, albo ewoluowały poza swoje pierwotne formy. Wiele z tych sztuk walki jest rekonstruowanymi na nowo, bazując na naukowych badaniach oraz eksperymentach z użyciem starożytnych traktatów i podręczników sztuki walki.

Historical European Martial Arts = Historyczne Europejskie Sztuki Walki

Określenie „martial arts”, czyli „sztuki walki”, kojarzymy obecnie głównie z walką wręcz, jednak tutaj oznacza to szersze znaczenie. Sztuki „marsowe” czy też „wojenne” oznaczają po prostu walkę. HEMA nie oznacza historycznie zrekonstruowanych „średniowiecznych zapasów”, chociaż one również mogą być w obszarze zainteresowań entuzjastów HEMA.

W HEMA wykorzystuje się wiele różnych broni, w tym długi miecz dwuręczny, jednoręczny miecz, rapier, sztylet, broń drzewcową, a nawet topory i laski. To nowoczesna interpretacja nauczania mistrzów różnych sztuk walki z historii, a najtrudniejszą częścią dla społeczności HEMA jest interpretacja tych nauk, które były pierwotnie przeznaczone tylko dla innych mistrzów lub indywidualnych uczniów.

Istotną rolę w odbudowie HEMA odegrały historyczne traktaty, z których wiele zostało przetłumaczonych i opublikowanych w internecie, dzięki czemu wielu entuzjastów mogło się z nimi zapoznać po raz pierwszy w historii.

Oto kilka najważniejszych traktatów, które stanowią podstawę dla HEMA:

1. „Royal Armouries Ms. I.33” – znany również jako Walpurgis Fechtbuch, datowany na około 1300 rok, jest to najstarszy zachowany traktat szermierczy, uczący walki mieczem i tarczą buckler.
2. Nauczanie Johannesa Liechtenauera – choć żaden rękopis napisany przez niego nie przetrwał, jego nauczanie zostało po raz pierwszy zapisane w późnym XIV wieku w Nürnberger Handschrift GNM 3227a. Jego metody walki były rozwijane przez takich mistrzów jak Sigmund Ringeck, Peter von Danzig, Hans Talhoffer i Paulus Kal.
3. Fiore dei Liberi – włoski mistrz, który w latach 1407-1410 udokumentował obszerne techniki walki w traktacie „Flos Duellatorum”, obejmującym walkę wręcz, długim mieczem, bronią drzewcową, walkę konną oraz walkę z użyciem sztyletu i tarczy. Traktat Fiore dei Liberi jest uważany za jedno z najbardziej kompleksowych dzieł poświęconych średniowiecznej sztuce walki.
4. „Zabinski Fechtbuch” – traktat szermierczy z XV wieku, autorstwa Andreasa Zabinskiego, zawierający szczegółowe opisy technik walki długim mieczem, mieczem jednoręcznym, a także techniki walki wręcz.
5. Hans Talhoffer – Niemiecki mistrz szermierki, który w połowie XV wieku napisał kilka traktatów, zawierających bogate ilustracje i opisy technik walki długim mieczem, sztyletem, a także techniki samoobrony i pojedynków sądowych.
6. George Silver – Angielski szermierz, autor traktatu „Paradoxes of Defence” z 1599 roku, w którym krytykuje ówczesne włoskie techniki szermiercze, promując tradycyjne angielskie metody walki.

Te traktaty odegrały kluczową rolę w rekonstrukcji historycznej szermierki europejskiej (HEMA), dostarczając wiedzy o technikach i metodach walki stosowanych w przeszłości, co pozwoliło entuzjastom i badaczom na ich odtworzenie i praktykowanie w współczesnych czasach.

Traktaty, często pochodzące z późnego średniowiecza, renesansu i wczesnej nowożytności, zostały zgromadzone i udostępnione online na platformach takich jak Wiktenauer. To największa biblioteka online książek i rękopisów HEMA, która zbiera zarówno pierwotną, jak i wtórną literaturę dotyczącą HEMA. Projekt ten rozpoczął się w 2009 roku i jest sponsorowany przez HEMA Alliance.

Co odróżnia HEMA od szermierki?

Współczesna szermierka sportowa, znana z olimpiad, różni się znacząco od HEMA. Szermierka sportowa koncentruje się na szybkich, precyzyjnych uderzeniach z użyciem floretu, szpady lub szabli. Zasady i sprzęt są dostosowane do bezpieczeństwa i punktacji sportowej. HEMA natomiast skupia się na historycznych technikach walki, które często obejmują mocniejsze uderzenia i bardziej złożone manewry. Wykorzystuje również pełniejszy zakres broni, w tym ciężkie miecze i topory.

Warto również zaznaczyć, że nazwa „Europejska” w HEMA ma na celu odróżnienie tej dyscypliny od innych rodzajów historycznej szermierki, takich jak na przykład kenjutsu. Pomimo że kenjutsu ma kilkusetletnią historię i istnieją traktaty spisane setki lat temu, odnosi się ono do japońskiej szermierki, która stanowi osobny fenomen o nieprzerwanej tradycji i kulturze. HEMA koncentruje się na europejskich metodach walki, które wyewoluowały w kontekście historycznych realiów europejskich, co odróżnia je od szermierki innych kręgów kulturowych. Dlatego nazwa „Europejska” jest kluczowa w identyfikowaniu tej unikalnej dziedziny sztuk walki.

HEMA w Polsce

Sam termin HEMA nie jest w Polsce tak popularny jak bardziej ogólne określenia (które w gruncie rzeczy odnoszą się do tej samej aktywności). Mamy więc: fechtunek historyczny, szermierkę historyczną, dawne sztuki walki, a czasem nawet określenia takie jak „utraconych nauki szermiercze” lub „zapomniana szermierka”.

W Polsce, podobnie jak w innych częściach świata, HEMA zyskała na popularności w ostatnich latach. Polskie kluby fechtunku historycznego i szkoły HEMA często uczestniczą w międzynarodowych turniejach, prezentując wysoki poziom umiejętności. W Polsce odbywają się również liczne warsztaty, seminaria oraz festiwale HEMA, które przyciągają miłośników tej sztuki z całego kraju i zagranicy.

W kraju działają organizacje takie jak:

1. Fundacja na rzecz Historycznych Sztuk Walki: Ta polska fundacja skupia się na rekonstrukcji i promocji historycznych europejskich sztuk walki. Działalność obejmuje zachowanie tradycyjnych technik walki, bezpieczne nauczanie i walkę kontaktową, a także integrację kulturalną i edukację historyczną. Organizuje turnieje rycerskie, warsztaty i przygotowuje choreografie do przedstawień teatralnych. Fundacja posiada bogatą bibliotekę materiałów związanych z sztukami walki.
2. Centrum Dawnych Sztuk Walk (CDSW): To polskie centrum oferuje treningi z dawnych sztuk walki, zarówno na poziomie rekreacyjnym, jak i zawodowym. Zapewnia szkolenia dla różnych grup wiekowych, w tym dla dzieci i młodzieży. CDSW jest znane z organizacji pokazów rycerskich i współpracy z producentami gier i telewizją. Oferuje autorski system treningu WTR i umożliwia darmowe pierwsze treningi oraz wypożyczenie sprzętu.
3. Projekt Svinfylking: To unikatowe zrzeszenie pasjonatów skupia się na badaniu i rekonstrukcji technik walki z okresu przedtraktatowego. Projekt koncentruje się na różnych rodzajach broni używanych w wczesnym i pełnym średniowieczu, w tym mieczach, toporach, sztyletach i łukach. Organizuje eksperymentalne turnieje i pełnokontaktowe sparingi, by praktycznie testować i weryfikować techniki walki.
4. Stowarzyszenie Dawnych Europejskich Sztuk Walki Vectir: Organizacja łączy cechy klubu sportowego i szkoły tradycyjnych sztuk walki, skupiając się na rekonstrukcji średniowiecznych technik szermierczych. Vectir organizuje wydarzenia, takie jak Śląskie Konfrontacje Utraconych Nauk Kunsztu Szermierczego (ŚKUNKS), i oferuje treningi w różnych dziedzinach, w tym w szermierce kordowej i szablą. Jest otwarte na nowych członków i regularnie prowadzi treningi.
5. Centrum Słowian i Wikingów „Wolin-Jomsborg-Wineta”: Ten skansen w Wolinie to rekonstrukcja wczesnośredniowiecznej osady, oferująca wgląd w życie dawnych Słowian i Wikingów. Organizuje warsztaty archeologii eksperymentalnej i edukacyjne działania. Słynne jest z organizacji Festiwalu Słowian i Wikingów, jednego z największych wydarzeń tego typu na świecie, przyciągającego uczestników z wielu krajów.

Każda z tych organizacji wnosi unikatowy wkład w ożywienie, zachowanie i popularyzację historycznych europejskich sztuk walki oraz kultury dawnych epok.

HEMA i fechtunek historyczny: Nowe trendy

Wpływ HEMA na kulturę i edukację HEMA nie tylko odrodziła dawne techniki walki, ale także wniosła wkład w zrozumienie historycznych kontekstów, w jakich te techniki były stosowane. To połączenie sportu, historii i nauki sprawia, że HEMA jest atrakcyjna dla szerokiego grona odbiorców, w tym historyków, rekonstruktorów, a także tych, którzy po prostu cenią sobie fizyczną aktywność i wyzwania intelektualne.

Podsumowanie HEMA to fascynująca dziedzina, która ożywia europejską tradycję szermierczą i wzbogaca ją o nowoczesne badania i interpretacje. Dzięki dostępności historycznych traktatów i rosnącej społeczności entuzjastów, HEMA kontynuuje swoją ekspansję, oferując unikalne połączenie sztuki, sportu i historii.